Kırım Tatar Milli Meclisi, 1. Kırım Tatar Milli Kurultayı’nın açılış yıldönümünü kutladı

Kırım Tatar Milli Meclisi, Kırım Tatar halkının bağımsızlık meşalesi olan 1917’de açılan Birinci Kırım Tatar Milli Kurultayı’nın 105. yıl dönümü kapsamında anma mesajı yayımladı. Kırım Tatar Milli Meclisi Başkanı Refat Çubarov’un imzasını taşıyan anma metninde, “Yakında Kırım Tatarlarının Ukraynalılarla birlikte cesurca savaştığı Ukrayna Silahlı Kuvvetleri tarafından Kırım’ın kurtarılmasıyla birlikte Kurultay delegelerinin serbest seçimleri yeniden yapılacak ve Kırım Tatarlarının en yüksek ulusal kurumunun faaliyetlerine başlanacak” ifadelerini kullandı.

Kırım Tatar Milli Kurultayı 9 Aralık 1917 tarihinde Bahçesaray’da açılışını yaptı ve 26 Aralık 1917 tarihinde Kurultay’da oylanıp kabul edilen Kanun-u Esasî (Anayasa) ile birlikte Kırım Ahalî Cumhuriyeti (Kırım Halk Cumhuriyeti) esasını da kabul etmişti. Böylece Kurultay kendisini Kırım Halk Cumhuriyeti’nin meclisi olarak ilan ederken meclise daimi reis olmak üzere Hasan Sabri Ayvaz, Cafer Ablayev ve Ablâkim İlmiy seçilmişti.

KIRIM TATAR MİLLİ MECLİSİNDEN KIRIM TATAR MİLLİ KURULTAYI’NIN AÇILIŞININ 105. YILI MESAJI

Kırım Tatarları için tarihi bir gün olan Kurultay’ın 105. yıl dönümü vesilesiyle Kırım Tatar Milli Meclisinden basın açıklaması ve anma mesajı kaleme alındı:

“105 yıl önce, 9 Aralık 1917’de Bahçesaray Hansaray’da Birinci Kırım Tatar Milli Kurultayı çalışmalarına başladı. Bu olay, 1917-1921 devrimci döneminde Kırım Tatar milli hareketinin yükselişine işaretti. Bu tarihten önceki 134 yıl, parçalanmış ama kırılmamış Kırım’ın yerli halkının kendi kaderini tayin iradesine ve devlet özlemiyle geçmişti. Kırım’ın 1783’te Rus İmparatorluğu tarafından ele geçirilmesinden ve Kırım Hanlığı’nın yıkılmasından bu yana sömürge yetkilileri tarafından zulüm ve sürgün fiilleri ortaya konulmuştu.

Birinci Kırım Tatar Milli Kurultayı toplantıları 26 Aralık 1917’ye kadar aralıklarla 18 gün sürdü. Numan Çelebicihan, Cafer Seydahmet, Seitcelil Hattat, Ablakim İlmiy, Zaredin Efendi, Şefika Gaspıralı, Amet Özenbaşlı’dan oluşan Başkanlık Divanı seçildi. Görüşmelerde Kırım’ın devlet yapısı, Kırım Tatarlarının yarımadanın diğer toplulukları ile ilişkileri, yasama ve yürütme organlarının oluşturulması konuları ele alındı.

Kurultay, Kırım Halk Cumhuriyeti’ni ilan etti. Anayasa’yı kabul etti. Devlet sisteminin demokratik ilkeleri; genel oy hakkı, rütbelerin ve statü ayrıcalıklarının kaldırılması, kadın ve erkek eşitliği Anayasa’da yer aldı. Kurultay’ın seçtiği milli hükumetin Başkanı olan Numan Çelebicihan, kurulmak istenen devletle ilgili, ‘Kırım halkları birlikte harika bir buket oluşturuyor, her halk eşit haklara ve koşullara sahip olmalı’ demişti. Ukrayna Merkez Konseyi üyeleri ve Simon Petlyura Kurultay’ı bizzat kutladılar.

Birinci Kırım Tatar Milli Kurultayında alınan kararların uygulanması mümkün olmamıştır. Ocak 1918’de Bolşevik Petrograd liderliğindeki ve yerel Rus partilerinin desteklediği birlikler, Kırım’ı ele geçirdi. Numan Çelebicihan da dahil olmak üzere Kırım Tatar ulusal hareketinin birçok figürü Bolşevik terörünün kurbanı oldu.

Şu anda Kırım Tatar Milli Kurultayı, Kırım Tatar halkının tüm önemli sosyo-politik, sosyo-ekonomik, kültürel ve diğer yaşam alanlarını çözmek için periyodik olarak toplanan Kırım Tatar halkının en yetkili temsil organı olan ulusal bir kongredir. Kurultay oturumları arasındaki dönemde Kırım Tatar halkının en yetkili temsilcisi ve yürütme organı olan Kırım Tatar Milli Meclisinin ana yönlerini ve faaliyet biçimlerini belirler. Kırım Tatar Milli Meclisi ve Kurultayının statüsü, Ukrayna Parlamentosu’nun 20 Mart 2014 tarihli ve 1140-VII sayılı “Ukrayna Parlamentosunun Kırım Tatar Halkının Haklarının Ukrayna Devletinin Bir Parçası Olarak Güvence Altına Alınmasına İlişkin Açıklaması” başlıklı kararı ile teyit edilmiştir.

Ukrayna yerli halklarını temsil eden organların yasal statüsü, 1 Temmuz 2021 tarihinde Ukrayna Parlamentosu tarafından onaylanan “Ukrayna Yerli Halkları Hakkında” başlıklı Ukrayna Yasası ile belirlenmiştir. Kurultay’ın son olağanüstü oturumu 29 Mart 2014 tarihinde Bahçesaray’da yapıldı. Kırım’ın Rusya Federasyonu tarafından işgali koşullarında Kırım Tatar halkının temsil organlarının daha fazla faaliyet göstermesinin imkansız olduğu ortaya çıktı. 26 Nisan’da işgalci Rusya’nın kontrolündeki sözde ‘Kırım Yüksek Mahkemesi’, Kırım Tatar Milli Meclisini aşırılık yanlısı bir örgüt olarak tanıdı ve faaliyetlerini yasakladı.

Hiç şüphe yok ki, yakında Kırım Tatarlarının Ukraynalılarla birlikte cesurca savaştığı Ukrayna Silahlı Kuvvetleri tarafından Kırım’ın kurtarılmasıyla birlikte Kurultay delegelerinin serbest seçimleri yeniden yapılacak ve Kırım Tatarlarının en yüksek ulusal kurumunun faaliyetleri yeniden başlayacaktır.

Ukrayna ve Kırım Tatar halkı için büyük önem taşıyan bu tarihi günün yıldönümünü kutluyoruz.

Birinci Kırım Tatar Milli Kurultayının kurucuları ve delegeleri olan büyük seleflerimizle gurur duyuyor ve saygıyla anıyoruz.