{"id":12676,"date":"2023-03-18T10:44:22","date_gmt":"2023-03-18T07:44:22","guid":{"rendered":"https:\/\/turkishnews.com.tr\/?p=12676"},"modified":"2023-03-18T10:44:27","modified_gmt":"2023-03-18T07:44:27","slug":"turk-devletleri-teskilati-olaganustu-zirvesi","status":"publish","type":"post","link":"https:\/\/turkishnews.com.tr\/?p=12676","title":{"rendered":"T\u00fcrk Devletleri Te\u015fkilat\u0131 Ola\u011fan\u00fcst\u00fc Zirvesi\u2026"},"content":{"rendered":"
\n

Yeni d\u00f6nemde T\u00fcrk d\u00fcnyas\u0131 belki de ilk kez bu kadar yak\u0131n ve samimi bir \u015fekilde T\u00fcrkiye\u2019nin yan\u0131nda yer ald\u0131. Cumhurba\u015fkan\u0131 Recep Tayyip Erdo\u011fan\u2019\u0131n da belirtti\u011fi gibi T\u00fcrk D\u00fcnyas\u0131, \u201ctek y\u00fcrek, tek v\u00fccut\u201d oldu.<\/p>\n

Prof. Dr. \u0130lyas Kemalo\u011flu, 16 Mart\u2019ta Ankara\u2019da ger\u00e7ekle\u015ftirilen T\u00fcrk Devletleri Te\u015fkilat\u0131 (TDT) Ola\u011fan\u00fcst\u00fc Zirvesi ve son y\u0131llarda T\u00fcrk devletleri aras\u0131nda artarak geli\u015fen i\u015fbirli\u011fine dair de\u011ferlendirmeyi, AA Analiz i\u00e7in 3 soruda kaleme ald\u0131.<\/p>\n

1 \u2022 TDT\u2019ye giden s\u00fcre\u00e7 nas\u0131l geli\u015fti?<\/strong>
T\u00fcrkiye, 1991\u2019de Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birli\u011fi\u2019nin (SSCB) y\u0131k\u0131lmas\u0131yla ba\u011f\u0131ms\u0131zl\u0131\u011f\u0131n\u0131 kazanan T\u00fcrk cumhuriyetlerini tan\u0131yan ilk \u00fclke oldu. 1992\u2019de yap\u0131lan T\u00fcrk Dili Konu\u015fan \u00dclkeler Zirvesi ile T\u00fcrkiye ve T\u00fcrk cumhuriyetleri aras\u0131nda ba\u015flayan i\u015fbirli\u011fi, T\u00fcrk d\u00fcnyas\u0131n\u0131n UNESCO\u2019su say\u0131lan T\u00dcRKSOY, Uluslararas\u0131 T\u00fcrk Akademisi, T\u00fcrk D\u00fcnyas\u0131 Spor Oyunlar\u0131, Eurovision benzeri bir yar\u0131\u015fma olan T\u00fcrkvizyon, T\u00fcrk D\u00fcnyas\u0131 Ba\u015fkent uygulamas\u0131 gibi \u00fclkeler aras\u0131 m\u00fcesseseler ve uygulamalar \u00e7er\u00e7evesinde geli\u015fmeye devam etti.<\/p>\n

T\u00fcrkiye ayr\u0131ca T\u00fcrk \u0130\u015fbirli\u011fi ve Koordinasyon Ajans\u0131 Ba\u015fkanl\u0131\u011f\u0131 (T\u0130KA), Yurtd\u0131\u015f\u0131 T\u00fcrkler Ba\u015fkanl\u0131\u011f\u0131, Yunus Emre Enstit\u00fcs\u00fc ve ortak kurulan \u00fcniversitelerle T\u00fcrk cumhuriyetleriyle i\u015fbirli\u011fini geli\u015ftirmeye devam etti. Son y\u0131llarda T\u00fcrk cumhuriyetlerinin pe\u015f pe\u015fe Latin alfabesine ge\u00e7mesi de hem T\u00fcrkiye\u2019yle hem de kendi aralar\u0131nda ileti\u015fimi kolayla\u015ft\u0131rd\u0131.<\/p>\n

Yak\u0131n zamana kadar T\u00fcrkiye\u2019nin karde\u015f \u00fclkelerle daha \u00e7ok k\u00fclt\u00fcr alan\u0131nda i\u015fbirli\u011fi geli\u015ftirdi\u011fi ve ortak dil, tarih, k\u00fclt\u00fcr, gelenek gibi konulara a\u011f\u0131rl\u0131k verildi\u011fi; siyasi ve ekonomik ili\u015fkilerin ikili m\u00fcnasebetlerle s\u0131n\u0131rl\u0131 kald\u0131\u011f\u0131 s\u00f6ylenebilir. Bunda T\u00fcrk cumhuriyetlerinin bir k\u0131sm\u0131n\u0131n siyasi ve askeri alanda Rusya ile yak\u0131n i\u015fbirli\u011fi i\u00e7erisinde olmas\u0131, ekonomik alanda ise \u00c7in\u2019in gittik\u00e7e bu b\u00f6lgelerde a\u011f\u0131rl\u0131k kazanmas\u0131 gibi fakt\u00f6rlerin de etkisi b\u00fcy\u00fck.<\/p>\n

Yine T\u00fcrkmenistan\u2019\u0131n tarafs\u0131zl\u0131k siyaseti izlemesi; \u00d6zbekistan ile yak\u0131nla\u015fman\u0131n ancak son y\u0131llarda ger\u00e7ekle\u015fmesi; cumhuriyetler aras\u0131nda birtak\u0131m s\u0131n\u0131r ve etnik sorunlar\u0131n olmas\u0131 da taraflar aras\u0131ndaki m\u00fcnasebetlerin daha \u00e7ok k\u00fclt\u00fcrel konularla s\u0131n\u0131rl\u0131 kalmas\u0131na yol a\u00e7t\u0131. Ancak son y\u0131llarda T\u00fcrk cumhuriyetleri aras\u0131ndaki i\u015fbirli\u011fi daha farkl\u0131 bir boyutta seyrediyor.<\/p>\n

12 Kas\u0131m 2021\u2019de \u0130stanbul\u2019da ger\u00e7ekle\u015fen T\u00fcrk Dili Konu\u015fan \u00dclkeler \u0130\u015fbirli\u011fi Konseyi toplant\u0131s\u0131nda konseyin ad\u0131n\u0131n \u201cT\u00fcrk Devletleri Te\u015fkilat\u0131\u201d olarak de\u011fi\u015ftirilmesi karar\u0131 al\u0131nd\u0131\u011f\u0131 gibi 2040 y\u0131l\u0131na kadar ortak hareket plan\u0131 da kabul edildi.<\/p>\n

Konseyin TDT\u2019ye d\u00f6n\u00fc\u015fmesinde ve son birka\u00e7 y\u0131lda i\u015fbirli\u011finin artmas\u0131nda Azerbaycan\u2019\u0131n 2. Karaba\u011f (Vatan) Sava\u015f\u0131\u2019n\u0131 kazanmas\u0131; bu s\u00fcre\u00e7te T\u00fcrkiye\u2019nin Azerbaycan\u2019a b\u00fcy\u00fck destek vermesi; genel olarak T\u00fcrkiye\u2019nin b\u00f6lgede ve uluslararas\u0131 arenada etkisinin artmas\u0131; Rusya ve \u00c7in\u2019in b\u00f6lgede izledi\u011fi siyasetin T\u00fcrk cumhuriyetleri alternatif aray\u0131\u015f\u0131na itmesi gibi fakt\u00f6rlerin de etkili oldu\u011fu g\u00f6r\u00fcl\u00fcyor. 2021\u2019deki \u0130stanbul Zirvesi\u2019nden sonra taraflar 2022\u2019de Semerkant\u2019ta bir araya geldi.<\/p>\n

2 \u2022 Ankara\u2019daki zirvenin \u00f6nemi nedir?<\/strong>
TDT Zirvesi\u2019nin ekim ay\u0131nda Kazakistan\u2019\u0131n T\u00fcrkistan \u015fehrinde d\u00fczenlenmesi planlan\u0131rken taraflar Azerbaycan\u2019\u0131n inisiyatifiyle \u201cAfet-Acil Durum Y\u00f6netimi ve \u0130nsani Yard\u0131m\u201d temas\u0131yla 16 Mart g\u00fcn\u00fc Ankara\u2019da ola\u011fan\u00fcst\u00fc zirve toplant\u0131s\u0131 d\u00fczenledi.<\/p>\n

Deprem sonras\u0131nda b\u00fct\u00fcn T\u00fcrk d\u00fcnyas\u0131 T\u00fcrkiye\u2019ye \u00f6nemli destekte bulundu. Ba\u011f\u0131ms\u0131z T\u00fcrk cumhuriyetleriyle \u00f6zerk T\u00fcrk cumhuriyet ve b\u00f6lgeleri, arama kurtarma ekiplerinin yan\u0131 s\u0131ra \u00f6nemli ilk yard\u0131m malzemeleri g\u00f6nderdi.<\/p>\n

Gerek devlet yetkilileri gerekse de halk kitleleri T\u00fcrkiye\u2019nin bu ac\u0131s\u0131n\u0131 payla\u015ft\u0131. Yeni d\u00f6nemde T\u00fcrk d\u00fcnyas\u0131 belki de ilk kez bu kadar yak\u0131n ve samimi bir \u015fekilde T\u00fcrkiye\u2019nin yan\u0131nda yer ald\u0131. Cumhurba\u015fkan\u0131 Recep Tayyip Erdo\u011fan\u2019\u0131n da belirtti\u011fi gibi T\u00fcrk D\u00fcnyas\u0131, \u201ctek y\u00fcrek, tek v\u00fccut\u201d oldu.<\/p>\n

\u015eimdi de T\u00fcrk cumhuriyetleri liderleri Ankara\u2019da bir araya gelerek bir kez daha T\u00fcrkiye\u2019nin yan\u0131nda olduklar\u0131n\u0131 g\u00f6sterdi.<\/p>\n

Nitekim zirve sonras\u0131nda imzalanan Ankara bildirisinde de T\u00fcrk devletlerinin T\u00fcrkiye\u2019nin ac\u0131s\u0131n\u0131 payla\u015ft\u0131klar\u0131 konusuna vurgu yap\u0131larak bu alanda i\u015fbirli\u011finin devam ettirilmesinin \u00f6neminden bahsedildi.<\/p>\n

\u00d6yle anla\u015f\u0131l\u0131yor ki \u00fcye \u00fclkeler aras\u0131ndaki yeni i\u015fbirli\u011fi alanlar\u0131ndan birini afet y\u00f6netimi konusu olu\u015fturacak. Nitekim \u00f6n\u00fcm\u00fczdeki aylarda taraflar aras\u0131nda \u201cT\u00fcrk Devletleri Te\u015fkilat\u0131 Sivil Koruma Mekanizmas\u0131n\u0131n Kurulmas\u0131na \u0130li\u015fkin Anla\u015fma\u201dn\u0131n imzalanmas\u0131 planlan\u0131yor.<\/p>\n

Zirvenin bir ba\u015fka \u00f6nemi de \u00fcye \u00fclkelerin yan\u0131 s\u0131ra toplant\u0131da g\u00f6zlemci \u00fcyeler olan Macaristan, T\u00fcrkmenistan ve Kuzey K\u0131br\u0131s T\u00fcrk Cumhuriyeti\u2019nin (KKTC) de en y\u00fcksek seviyede temsil edilmesi oldu. T\u00fcm bunlardan tarafs\u0131zl\u0131\u011f\u0131n\u0131 s\u00fcrd\u00fcren T\u00fcrkmenistan\u2019\u0131n giderek T\u00fcrk cumhuriyetleriyle i\u015fbirli\u011fini art\u0131raca\u011f\u0131 ve \u00fcye \u00fclkelerinin K\u0131br\u0131s\u2019la yak\u0131nla\u015fmaya devam edece\u011fi anla\u015f\u0131l\u0131yor.<\/p>\n

Avrupa Birli\u011fi (AB) \u00fcyesi Macaristan\u2019\u0131n g\u00f6zlemci stat\u00fcde de olsa TDT\u2019nin t\u00fcm zirvelerine kat\u0131lmas\u0131 da b\u00fcy\u00fck \u00f6nem arz ediyor. Bu ba\u011flamda Macaristan, adeta AB ile T\u00fcrk d\u00fcnyas\u0131 aras\u0131nda bir k\u00f6pr\u00fc vazifesi g\u00f6r\u00fcyor.<\/p>\n

Bu zirve bir kez daha \u00fcye \u00fclkelerin bir\u00e7ok b\u00f6lgesel ve k\u00fcresel sorun ve geli\u015fmeye kar\u015f\u0131 ortak hareket ettiklerini ve hemfikir olduklar\u0131n\u0131 g\u00f6sterdi. Nitekim \u00fcye \u00fclkeler, Azerbaycan Cumhuriyeti\u2019nin Tahran B\u00fcy\u00fckel\u00e7ili\u011fine yap\u0131lan sald\u0131r\u0131y\u0131 da Avrupa \u00fclkelerinde Kur\u2019an-\u0131 Kerim\u2019e y\u00f6nelik hakaretleri de k\u0131nad\u0131.<\/p>\n

Aralar\u0131ndaki ticari ve ekonomik i\u015fbirli\u011fini g\u00fc\u00e7lendirmeyi ama\u00e7layan \u201cT\u00fcrk Yat\u0131r\u0131m Fonu Kurulu\u015f Anla\u015fmas\u0131\u201dn\u0131n imzalanmas\u0131n\u0131n \u00f6nemi de vurguland\u0131.<\/p>\n

3 \u2022 T\u00fcrk devletleri aras\u0131ndaki i\u015fbirli\u011fi daha da artabilir mi?<\/strong>
Zirve \u00f6ncesinde ve sonras\u0131nda Cumhurba\u015fkan\u0131 Erdo\u011fan ad\u0131 ge\u00e7en devlet insanlar\u0131yla ikili g\u00f6r\u00fc\u015fmeler ger\u00e7ekle\u015ftirdi. Azerbaycan-T\u00fcrkiye m\u00fcnasebetlerinin de g\u00f6sterdi\u011fi gibi her bir cumhuriyetin T\u00fcrkiye ile geli\u015ftirdi\u011fi i\u015fbirli\u011fi, di\u011fer cumhuriyetler i\u00e7in de adeta domino etkisi yap\u0131yor.<\/p>\n

K\u00fclt\u00fcrel ili\u015fkilerin yan\u0131 s\u0131ra son d\u00f6nemde T\u00fcrk devletleri aras\u0131nda diplomatik temaslar da \u00f6nemli \u00f6l\u00e7\u00fcde artt\u0131. Bu husus \u015f\u00fcphesiz ba\u015fta s\u0131n\u0131r ve su sorunlar\u0131 olmak \u00fczere T\u00fcrk devletleri aras\u0131ndaki sorunlar\u0131n giderek azalmas\u0131n\u0131 sa\u011fl\u0131yor. Ancak taraflar aras\u0131ndaki i\u015fbirli\u011finin geli\u015ftirilmesi konusunda hala bir potansiyelin oldu\u011funu da s\u00f6ylemek m\u00fcmk\u00fcn.<\/p>\n

Nitekim Ankara\u2019daki zirveden sonra Kazakistan Cumhurba\u015fkan\u0131 Kas\u0131m C\u00f6mert Tokayev siyasi ve ekonomik alanlar\u0131ndaki i\u015fbirli\u011finin de yeni bir boyuta \u00e7\u0131kar\u0131lmas\u0131 gerekti\u011fini ifade etti. [1]\n<\/p>\n

Asl\u0131nda bu konuya \u00fcye \u00fclkeler 2021\u2019de kabul edilen T\u00fcrk D\u00fcnyas\u0131 2040 Vizyon Belgesi\u2019nde de dikkat \u00e7ekmi\u015f, kendi aralar\u0131nda ekonomi, askeri, uzay, k\u00fclt\u00fcr, e\u011fitim ve benzeri konularda i\u015fbirli\u011fi geli\u015ftirilmesi gerekti\u011fini dile getirmi\u015fti.<\/p>\n

Nitekim \u00f6zellikle Karaba\u011f Sava\u015f\u0131 ile Ukrayna\u2019daki geli\u015fmeler sonras\u0131nda \u00d6zbekistan d\u0131\u015f\u0131ndaki t\u00fcm T\u00fcrk cumhuriyetleri, T\u00fcrkiye\u2019den Bayraktar TB2 silahl\u0131 insans\u0131z hava ara\u00e7lar\u0131 sat\u0131n ald\u0131. Cumhuriyetler bu alanda da kendi aralar\u0131nda temaslar\u0131n art\u0131r\u0131lmas\u0131ndan yana.<\/p>\n

T\u00fcrk cumhuriyetleri aras\u0131nda olu\u015fan samimi diyalog ve g\u00fcven \u00e7er\u00e7evesinde aralar\u0131ndaki ticaret hacimlerinin artmas\u0131 da s\u00f6z konusu.<\/p>\n

Bug\u00fcn bunun potansiyelin \u00e7ok alt\u0131nda oldu\u011funu s\u00f6yleyebiliriz. TDT \u00fcye \u00fclkeleri aras\u0131ndaki ticaret hacmi, bu \u00fclkelerin d\u0131\u015f ticaret hacimlerinin yaln\u0131zca y\u00fczde 4\u2019\u00fcn\u00fc olu\u015fturuyor. [2] Bu anlamda Kas\u0131m 2022\u2019deki Semerkant Zirvesi\u2019nde \u00d6zbekistan Cumhurba\u015fkan\u0131 \u015eevket Mirziyoyev\u2019in her sene Ekonomi Forumu ger\u00e7ekle\u015ftirme teklifinin hayata ge\u00e7irilmesi \u00f6nemlidir.<\/p>\n

TDT \u00fcye \u00fclkeleri aras\u0131nda enerji alan\u0131nda da i\u015fbirli\u011finin artmas\u0131 bekleniyor. Mart 2022\u2019de Uluslararas\u0131 T\u00fcrk Devletleri Enerji \u0130\u015fbirli\u011fi Kongresi d\u00fczenlendi. Bu alanda da asl\u0131nda T\u00fcrkiye ile Azerbaycan aras\u0131nda hayata ge\u00e7irilen projeler (Bak\u00fc-Tiflis-Erzurum do\u011fal gaz hatt\u0131; Bak\u00fc-Tiflis-Ceyhan petrol boru hatt\u0131; TANAP), di\u011fer \u00fclkeler i\u00e7in de \u00f6rnek te\u015fkil ediyor.<\/p>\n

T\u00fcrk devletleri ba\u015fkanlar\u0131n\u0131n a\u00e7\u0131klama ve \u00e7abalar\u0131na bak\u0131ld\u0131\u011f\u0131nda TDT \u00fcye \u00fclkeleri aras\u0131nda \u00e7ok y\u00f6nl\u00fc i\u015fbirli\u011finin artarak geli\u015fece\u011fini s\u00f6ylemek m\u00fcmk\u00fcn.<\/p>\n[Prof. Dr. \u0130lyas Kemalo\u011flu, Marmara \u00dcniversitesi Tarih B\u00f6l\u00fcm\u00fc \u00d6\u011fretim \u00dcyesi]<\/div>\n

Kaynak : Batitrakya.live
\nKaynak Sayfa : https:\/\/batitrakya.live\/turk-devletleri-teskilati-olaganustu-zirvesi\/<\/a><\/p>\n","protected":false},"excerpt":{"rendered":"

Yeni d\u00f6nemde T\u00fcrk d\u00fcnyas\u0131 belki de ilk kez bu kadar yak\u0131n ve samimi bir \u015fekilde T\u00fcrkiye\u2019nin yan\u0131nda yer ald\u0131. Cumhurba\u015fkan\u0131 Recep Tayyip Erdo\u011fan\u2019\u0131n da belirtti\u011fi gibi T\u00fcrk D\u00fcnyas\u0131, \u201ctek y\u00fcrek, tek v\u00fccut\u201d oldu. Prof. Dr. \u0130lyas Kemalo\u011flu, 16 Mart\u2019ta Ankara\u2019da ger\u00e7ekle\u015ftirilen T\u00fcrk Devletleri Te\u015fkilat\u0131 (TDT) Ola\u011fan\u00fcst\u00fc Zirvesi ve son y\u0131llarda T\u00fcrk devletleri aras\u0131nda artarak geli\u015fen …<\/p>\n","protected":false},"author":1,"featured_media":12686,"comment_status":"open","ping_status":"closed","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":{"_mi_skip_tracking":false},"categories":[122,135,41],"tags":[],"aioseo_notices":[],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/turkishnews.com.tr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/posts\/12676"}],"collection":[{"href":"https:\/\/turkishnews.com.tr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/turkishnews.com.tr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/turkishnews.com.tr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/turkishnews.com.tr\/index.php?rest_route=%2Fwp%2Fv2%2Fcomments&post=12676"}],"version-history":[{"count":1,"href":"https:\/\/turkishnews.com.tr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/posts\/12676\/revisions"}],"predecessor-version":[{"id":12687,"href":"https:\/\/turkishnews.com.tr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/posts\/12676\/revisions\/12687"}],"wp:featuredmedia":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/turkishnews.com.tr\/index.php?rest_route=\/wp\/v2\/media\/12686"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/turkishnews.com.tr\/index.php?rest_route=%2Fwp%2Fv2%2Fmedia&parent=12676"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/turkishnews.com.tr\/index.php?rest_route=%2Fwp%2Fv2%2Fcategories&post=12676"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/turkishnews.com.tr\/index.php?rest_route=%2Fwp%2Fv2%2Ftags&post=12676"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}